Μυελός των Οστών

Τι είναι ο Μυελός των Οστών;

Δείτε:    http://www.xarisezoi.gr/

Ο Μυελός είναι ρευστός ιστός που βρίσκεται μέσα στα οστά του σώματος και κυρίως στα οστά της λεκάνης και του στέρνου. Περιέχει αρχέγονα κύτταρα τα οποία όταν ωριμάσουν μετατρέπονται σε λευκά αιμοσφαίρια, ερυθρά αιμοσφαίρια και αιμοπετάλια. Αρχέγονα κύτταρα υπάρχουν και στο αίμα σε μικρό ποσοστί, ενώ αρκετά μεγάλος αριθμός τους ανευρίσκεται και στο αίμα του ομφαλίου λώρου.

Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ο Μυελός των Οστών δεν έχει σχέση με τον νωταίο μυελό, ο οποίος βρίσκεται στο νωτιαίο σωλήνα της σπονδυλικής στήλης και αποτελεί ιστό του νευρικού συστήματος που σχετίζεται με νευρικές λειτουργίες και όχι με αιμοποίηση.

Τι είναι μεταμόσχευση Μυελού των Οστών;

Μεταμόσχευση Μυελού των οστών είναι η αντικατάσταση του πάσχοντος Μυελού των Οστών με κύτταρα από ένα υγιή δότη, τα οποία μεταγγίζονται ενδοφλέβια στον ασθενή, ακριβώς όπως μια μετάγγιση αίματος. Ο Μυελός εγκαθίσταται μέσα στα οστά του λήπτη, όπου αντικαθιστά τον ανεπαρκή Μυελό του και αρχίζει να παράγει φυσιολογικά υγιή κύτταρα.

Ποιοί χρειάζονται μεταμόσχευση του Μυελού των Οστών?

Η μεταμόσχευση Μυελού των Οστών γίνεται για θεραπεία ασθενών που έχουν μυελική απλασία (ανεπάρκεια του μυελού να φτιάξει τα κύτταρα του αίματος), λευχαιμία (παραγωγή παθολογικών κυττάρων), κληρονομικά αιματολογικά νοσήματα, ή μυελική καταστροφή (από ακτινοβολία ή φάρμακα). Παλαιότερα, αυτοί οι ασθενείς ήταν καταδικασμένοι σε θάνατο, σήμερα μπορούν να σωθούν αν λάβουν μυελικό μόσχευμα.

Ποιός μπορεί να γίνει δότης Μυελού των Οστών;

Εθελοντής δότης αιμοποιητικών κυττάρων μπορεί να γίνει οποιοσδήποτε έχει ξεπεράσει το 18 έτος της ηλικίας του και δεν είναι μεγαλύτερος από 40 χρόνων, δεν έχει ιστορικό μεταδοτικών νοσημάτων, νεοπλασιών ή καρδιοπαθειών (παρόμοιες προϋποθέσεις με αυτές της εθελοντικής αιμοδοσίας), με την παρακάτω διαδικασία:

• Ενημερώνεται προφορικά και με έντυπο υλικό για όλες τις πλευρές της δωρεάς μυελού των οστών, με ιδιαίτερη βαρύτητα στην έννοια του εθελοντισμού, της δωρεάς προς οποιονδήποτε έχει ανάγκη, της ανωνυμίας και της ελευθερίας του δότη για οποιαδήποτε απόφαση σχετικά με την τελική δωρεά του μυελού του.

• Συμπληρώνει ένα ερωτηματολόγιο με ιατρικές πληροφορίες, από τις οποίες κρίνεται η καταλληλότητά του να συμπεριληφθεί στους εθελοντές.

• Συμπληρώνει ένα έντυπο με προσωπικά στοιχεία (ονοματεπώνυμο, διεύθυνση, τηλέφωνα κ.α.), τα οποία παραμένουν αυστηρά εμπιστευτικά.

• Υπογράφει δήλωση συγκατάθεσης, όπου εκφράζει την επιθυμία του να περιληφθεί στους εθελοντές χωρίς αυτό να σημαίνει δέσμευσή του για την συμμετοχή του στα επόμενα βήματα της διαδικασίας εάν βρεθεί συμβατός με κάποιον ασθενή.

Ο ενδιαφερόμενος μπορεί να εγγραφεί δωρητής Μυελού των Οστών με τους εξής τρόπους:

    • Λήψη επιχρίσματος από το στόμα (δείγμα σάλιου με μπατονέτα). Το δείγμα αποστέλλεται στο ΚΕΔΜΟΠ (Κέντρο Εθελοντών Δοτών Μυελού των Οστών Πανεπιστημίου Πατρών). Το ΚΕΔΜΟΠ - Χάρισε Ζωή προχωρά σε εργαστηριακή ανάλυση δείγματος (HLA τυποποίηση) και καταχώρηση του δότη στην Ελληνική (ΕΟΜ) και Παγκόσμια Δεξαμενή Εθελοντών Δοτών Μυελού των Οστών (BMDW).Τότε ο δότης ενημερώνεται για την καταχώρηση του στην Παγκόσμια Δεξαμενή Εθελοντών Δοτών Μυελού των Οστών (BMDW).

                                            ή

• Λήψη μικρής ποσότητας αίματος (15 ml περίπου - λιγότερο από ό,τι χρειάζεται μια απλή γενική εξέταση αίματος), προκειμένου να καθορισθεί ο ιστικός του τύπος (HLA) για να μπορεί να συγκριθεί με εκείνους των ασθενών. Τα HLA αντιγόνα του εθελοντή δότη καταγράφονται στο αρχείο του Κέντρου Δοτών και το Εθνικό Αρχείο Δοτών του ΕΟΜ, από τον οποίο και αναφέρονται στο Διεθνές Αρχείο. Αντίθετα, τα προσωπικά του στοιχεία παραμένουν τοπικά και δεν γίνονται γνωστά σε κανέναν εκτός του προσωπικού του Κέντρου όπου στρατολογήθηκε ο εθελοντής και της Εθνικής «Δεξαμενής» εαν ο ίδος έχει συγκατατεθεί γι’ αυτό.

• Ο εθελοντής δότης μπορεί να παραμείνει στο αρχείο ως τα 60 του χρόνια (61α γενέθλια). Έχει το δικαίωμα να ζητήσει τη διαγραφή του οποιαδήποτε στιγμή, αλλά και την υποχρέωση να ενημερώνει για τυχόν αλλαγές στην υγεία του ή στα προσωπικά του στοιχεία.

• Με τα σημερινά δεδομένα (αριθμό εθελοντών και ασθενών που χρειάζονται δότη ετησίως), 1 στους 15.000 εθελοντές θα κληθεί να δώσει τελικά μυελό για ασθενή.

Πως γίνεται η λήψη του μοσχεύματος;

Τα αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα μπορούν να συλλεγούν από το δότη με δύο τρόπους: είτε 1) από την φλέβα με τη διαδικασία της αφαίρεσης (λευκαφαίρεση), είτε 2) με την Παλαιότερη μέθοδο με συλλογή μυελού των οστών στο χειρουργείο υπό γενική αναισθησία.

1) Η αλλογενής μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων αποτελεί τη μοναδική θεραπεία ίασης για πολλούς ασθενείς με αιματολογικά νοσήματα. Για να είναι δυνατή η μεταμόσχευση, πρέπει να χορηγηθούν στον ασθενή αιμοποιητικά κύτταρα από υγιή δότη, τα οποία θα αντικαταστήσουν το αίμα του ασθενούς που πάσχει. Τα αιμοποιητικά αυτά κύτταρα λέγονται «αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα» και είναι εγκατεστημένα στο μυελό των οστών. Τα κύτταρα αυτά ωριμάζουν ανάλογα με τις ανάγκες του ατόμου σε ώριμα κύτταρα υπό την επίδραση διαφόρων παραγόντων που αποκαλούνται αυξητικοί παράγοντες.

ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΟΤΗ ΠΡΙΝ ΤΗ ΣΥΛΛΟΓΗ

Ο δότης ελέγχεται εντός του μήνα που προηγείται της συλλογής από τους γιατρούς της μονάδας μεταμόσχευσης. Ο ιατρικός έλεγχος (τσεκ απ) είναι απαραίτητος ώστε και ο δότης να μην κινδυνεύσει κατά τη συλλογή και ο ασθενής να μην κινδυνεύσει από νοσήματα που μπορεί να μεταδοθούν από τα αιμοποιητικά κύτταρα του δότη.

Ο έλεγχος περιλαμβάνει κλινική και παρακλινική εκτίμηση, που κατ’ ελάχιστο περιλαμβάνει έλεγχο για τούς ιούς της επίκτητης ανοσοανεπάρκειας (HIV), της ηπατίτιδας Β, της ηπατίτιδας C, του κυτταρομεγαλοϊού, τη συφιλίδα, την ομάδα αίματος (ABO-Rhesus).

Τα αποτελέσματα όλων των εξετάσεων είναι στη διάθεση του δότη. Αν κάποιο αποτέλεσμα του ελέγχου είναι θετικό, ενημερώνεται ο θεράπων γιατρός του ασθενή και ο ίδιος ο ασθενής, εφόσον κριθεί απαραίτητο για την υγεία του.

ΣΥΛΛΟΓΗ ΜΕ ΛΕΥΚΑΦΑΙΡΕΣΗ

Η λευκαφαίρεση είναι μία διαδικασία κατά την οποία τα αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα διαχωρίζονται από τα υπόλοιπα κύτταρα του αίματος με τη βοήθεια μηχανήματος που λέγεται μηχάνημα διαχωρισμού κυττάρων ή μηχάνημα αφαίρεσης.

Τα μηχανήματα αφαίρεσης είναι αυτόματα, αποτελεσματικά και ασφαλή. Συνδέονται με το δότη είτε μέσω κεντρικού φλεβικού καθετήρα ή με δύο φλέβες στους αγκώνες. Το αίμα αναρροφάται από το μηχάνημα με συνεχόμενο τρόπο, φυγοκεντρείται, διαχωρίζονται τα αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα, και συγκεντρώνονται σε έναν ασκό, ενώ τα υπόλοιπα κύτταρα του αίματος επιστρέφονται διαρκώς πίσω στον δότη.

Για να μπορεί το αίμα του δότη να κυκλοφορήσει στο μηχάνημα και να επιστρέψει πίσω χωρίς να αλλοιωθεί, χορηγείται ενδοφλέβια συνεχώς στο δότη αντιπηκτικό, που εμποδίζει το αίμα να πήξει.

Όλα τα υλικά που χρησιμοποιούνται στην διαδικασία είναι μίας χρήσης και αποστειρωμένα , ώστε δεν υπάρχει κίνδυνος μόλυνσης για τον δότη.

Επειδή το ποσοστό των αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων είναι μικρό στο αίμα η διαδικασία για να ολοκληρωθεί απαιτεί 3-4 ώρες.

Αν ο δότης δεν διαθέτει δύο μεγάλες φλέβες στους αγκώνες, μπορεί να τοποθετηθεί κεντρικός καθετήρας σε μια μεγάλη φλέβα (σφαγίτιδα, υποκλείδια, μηριαία) από έμπειρο χειρουργό πριν τη λευκαφαίρεση. Η τοποθέτηση του καθετήρα είναι ανώδυνη, γιατί προηγείται τοπική αναισθησία.

Δεν απαιτείται νοσηλεία του δότη στο νοσοκομείο. Μετά το πέρας της συλλογής ο ασθενής μεταβαίνει στο σπίτι του.

Η συλλογή με αφαίρεση αποτελεί σήμερα το 70-80% των συλλογών αιμοποιητικών κυττάρων. Στην αυτόλογη μεταμόσχευση χρησιμοποιούνται αιμοποιητικά κύτταρα του ίδιου του ασθενή.

Η λήψη του μοσχεύματος από τον δότη γίνεται στο πλησιέστερο Μεταμοσχευτικό Κέντρο της περιοχής του και μεταφέρεται στο κέντρο που θα μεταμοσχευθεί ο λήπτης.

•2) Αν η πηγή των προγονικών αιμοποιητικών κυττάρων που θα χρησιμοποιηθούν για έναν ασθενή είναι ο μυελός των οστών, τότε η λήψη τους γίνεται στο χειρουργείο από ειδικούς Αιματολόγους με παρακέντηση στα οστά της λεκάνης κάτω από γενική ή ραχιαία αναισθησία. Το ποσό του μυελού του συλλέγεται, αποτελεί το 5% περίπου του συνόλου του μυελού του δότη και αναγεννάται γρήγορα, χωρίς να επηρεάζεται η γενική κατάστασή του. Ο δότης επιστρέφει στο σπίτι του την επομένη της λήψης και το μόνο σύμπτωμα που παρουσιάζει είναι ένας ελαφρός πόνος στο σημείο της παρακέντησης.

Μπορείτε να ενημερωθείτε λεπτομερώς για τις δύο αυτές διαδικασίες εδώ.

Λίγους μήνες μετά την δωρεά του, ο δότης μπορεί, αν το επιθυμεί, να επανέλθει στο αρχείο των εθελοντών. Σε σπάνιες περιπτώσεις (ανεπαρκής εμφύτευση του μοσχεύματος), μπορεί να του ζητηθεί η λήψη επιπλέον ποσότητας κυττάρων (μυελού ή περιφερικού αίματος) για τον ίδιο ασθενή.

Ο δότης μπορεί να αλλάξει γνώμη οποιαδήποτε στιγμή και να μην προχωρήσει στη δωρεά. Πρέπει όμως πριν εγγραφεί κάποιος στο Εθνικό Μητρώο Εθελοντών Δοτών Μυελού των Οστών να είναι βέβαιος για αυτή την κίνηση του, γιατί αν βρεθεί συμβατός με κάποιον ασθενή και κάποια στιγμή αναθεωρήσει, δημιουργεί αναστάτωση στον άρρωστο δίνοντάς του ψεύτικες ελπίδες. Αλλά αυτό μπορεί να προκαλέσει ακόμη και το θάνατο του ασθενή, καθώς όταν ο δότης υπογράψει την τελική συγκατάθεση για τη μεταμόσχευση, αρχίζει η θεραπεία προετοιμασίας του ασθενή, η οποία περιλαμβάνει την καταστοφή του παθολογικού μυελού του ασθενούς με χρήση ακτινοβολίας ή και χημειοθεραπεία.